Optimisme als opdracht voor bestuur en toezicht
De slogan Gezocht: Cultuuroptimisten zie ik al een maand op posters door de stad. Met de campagne Gezocht: Cultuuroptimisten maakte We Are Public in ieder geval het verschil door tienduizenden handtekeningen tegen dit aangekondigde beleid te verzamelen. Wie zijn we in Nederland als we cultuur niet waarderen?
Wie wil in Nederland investeren als er cultuurarmoede is? Het cultuuroptimisme is gedaald sinds de aankondiging van de btw-verhoging en de bezuinigingen van de gemeenten. Dit optimisme is nog dieper beneden peil gezakt omdat er in de troonrede van 2024 geen enkele keer sprake was van cultuur. Er was sprake van uit te werken plannen voor onderwijs, zorg, landbouw en klimaat, maar zonder oog voor wat er ook weerloos is.
Er was sprake van een crisiswet voor asielzoekers. Een ondemocratische zet en dat laat ik aan juristen. Maar vertel me hoe dát een crisis vormt? Waarom moet de macht over het asielbeleid bij de regering liggen en niet bij het parlement? In het bestrijden van deze symboolpolitiek ligt een taak voor creatieve politieke optimisten. Inmiddels komt deze crisiswet er niet. Maar het vermageren van de cultuur gaat door. Wat betekenen bezuinigingen voor initiatieven en organisaties in de creatieve sector? Wat zijn de gevolgen voor goed bestuur en toezicht om veerkracht met strategische daadkracht te verbinden?
Tegen de cultuurcrisis
Waarom werd er niet gesproken over de cultuurcrisis en de naderende cultuurramp als we niet in cultuureducatie investeren? Deze bezuinigingen en onderwaardering ziet de cultuursector als een tsunami op zich afkomen. Na Halbe Zijlstra liggen veel initiatieven en muziekonderwijs op hun gat, maar nu gaat de regering nog een genadeslag toedienen. Alles wat weerloos is, lijkt zonder waarde sinds de troonrede van 2024. Het komt op mij over als peuteren aan de façade van een regeringsbeleid onder leiding van management by word.
Verantwoordelijkheid voor de Cultuur Crisis
Waar ligt verantwoordelijkheid in bestuur en toezicht ten tijde van een crisis? Is er ruimte om optimistisch te zijn? Laten we over de plannen van deze regering spreken als of het over een cultuurarm gezin gaat:
Een regering is als gezaghebbende ouder verantwoordelijk voor het land. De regering krijgt een kindje, Coalize. En zoals jonge onervaren ouders dat doen, besluiten ze te investeren in haar opvoeding. Ze krijgen een geboorte-palet met applicaties. ´Hoe voed ik mijn kind op zodat ze straks haar eigen broek kan ophouden?´, roept de moeder. `Hoe leren we haar om zich te verdedigen en digitale systemen te beheersen?`, roept de vader. Langs deze lat waarderen deze verantwoordelijken volwassenen de opvoeding van hun Coalize: het kind als weerbare pion in de maatschappij. De ouders geven haar geen training in schoonheid, compassie, barmhartigheid, kortom geen persoonlijke ontwikkeling, geen soft skills. Deze eenzijdige opvoedingsopvatting vindt de applicaties van cultuur en haar toekomstige welzijn niet belangrijk.
Opleiden en opvoeden: bepalende factoren voor succes
“Niet de opbouw is belangrijk, maar hoe we als gezin met elkaar omgaan.” zegt de Britse orthopedagoog Philippa Perry. De ouders van Coalize ontzeggen hun kind meer dan ze beseffen door haar van cultuur af te houden. Ze kan zich niet evenwichtig vormen in haar identiteit. Het kind leert niet haar talenten te ontwikkelen voor samenspel en zelfexpressie. De jonge ouders zien culturele vorming en de bijkomende welzijnservaring als overbodige luxe. Iets dat ze zelf niet meekregen, of als iets waarin ze niet kunnen of willen investeren. ‘Niets voor ons om daar geld aan te besteden’, roept haar pa. Dat horen we ook in achterstandswijken, met als conclusie dat kunst weer iets is voor de elite of de rijken. Dat is een economische opvatting. En één met verstrekkende sociale gevolgen, ook voor de belevenis-economie.
Is onze regering zich bewust van haar sociaal maatschappelijke, en dus ook haar cultureel maatschappelijke opdracht voor de welzijn en cohesie van alle Nederlanders?
Verder dromend zie ik deze Coalize tegen haar 30e levensjaar rijp voor therapie. De diagnose is eenvoudig: culturele verwaarlozing met een niet in te halen achterstand. Bij kunst & cultuur gaan de kosten voor de baten uit, maar zonder investering geen groei.
Waarden voor succes
Als we zo bezuinigen en de BTW ophogen, is de Cultuurcrisis dan onvermijdelijk? Er zijn vragen die we kunnen stellen aan politici, maar ook aan de bestuurders en toezichthouders in de cultuur. Hoe werken we aan verantwoordelijk gedrag? Hoe verleggen we een verkeerd, verouderd, afhankelijk fundament naar een springplank voor zelfredzaamheid? Hoe maken we de sector veerkrachtiger? Hoe maken we hier een goed verhaal van dat mensen snappen?
De volgende functies zijn belangrijke pijlers voor welzijn, geluk en succes:
- Materiële en immateriële expressie
- Gemeenschapszin
- Psychische gezondheid
- Sociale cohesie
In Art as Therapy beschrijven Alain de Botton en John Armstrong 7 functies van kunst: goed voor je geheugen, voor je gevoel van hoop, verdriet, re-balancing, zelfkennis, innerlijke groei, waardering van anderen en jezelf. De kunsten voorzien in een menselijke behoefte en zorgen voor een betekenisvol geluksgevoel.
Art as Therapy. Deze grafiek geeft 7 functies van kunst voor onze hersenen. Bron: Graphic Design New Basics
Hoe bereid jij je voor op een crisis in je rol als bestuurder en toezichthouder?
De vraag is wat deze cultuurcrisis betekent op de lange termijn? Bezuinigingen zien we in de Boardroom steeds vaker als spelbrekers van de continuïteit van culturele organisaties en onderwijs. Welke rol kan goed bestuur en toezicht spelen om een crisis in de kunst & cultuur te voorkomen? De spelregels in de boardroom gaan vaak uit van een onrealistische mensbeeld, zegt Leiderschapsexpert Marilieke Engbers en dat sluit aan op het bovenstaande en de keuze voor het aanbod voor een kind als Coalize. Hoe trots we ook zijn op de sporters van de Olympische Spelen: Nederland haalt geen goud in de kunst & cultuursector, noch in onderwijsprestaties als op OCW wordt beknibbeld.
Wie zich verantwoordelijk voelt pakt het op om de sector veerkrachtiger te maken vanuit rolbewust en waardenbewust toezicht. Daarover gaan mijn volgende blog over Governance & de Cultuurcrisis.
Hoe denk jij hierover? Stuur me je reactie. Ik hoor graag jouw mening.
Yvonne Twisk
18 september 2024
copyright: @folkert de jong, titel: de held, de schurk en de waarheid. Brutus, Rotterdam 2024.