Veiligheid is inmiddels een stevig onderwerp op de bestuurlijke agenda
Onze natuurlijke habitat is dat we ons welkom en veilig voelen. Kijk maar eens naar een kind dat net kan lopen, overal open over babbelt en enthousiast is zonder enige zorg voor afwijzing. Die veilige context leert je lopen, vallen en weer opstaan.
Als je vaak wordt afgewezen kijk je langer de kat uit boom, dan zeg je niet hard op wat je wilt zeggen, ben je bang om je promotie mis te lopen of erger om te worden gecanceld.
Maar de vraag is hoe je als bestuurder en toezichthouder grip krijgt op de onzichtbare sociale en psychische veiligheid in de organisatie? Heb jij er als directeur en leidinggevende genoeg invloed op, of voel je je machteloos? Hier volgen zeven goede redenen om verder te lezen…
Een zichtbaar risico en toch nooit gesignaleerd
‘We hadden geen idee wat er speelde’, zei de toezichthouder, ‘want de medewerker liet nooit iets blijken, antwoordde de directeur.’ We lezen te vaak dit soort berichten. Ze gaan over verbaal geweld, pesten en grensoverschrijdend gedrag, maar ze gaan ook over veel personeelswisselingen, extra kosten voor personeel inhuur, ontslag en verandering van posities. Het gaat over collega’s die het wel zien, maar niet voor je opkomen. Wanneer durven vrijwilligers of mensen op de werkvloer zich uit te spreken? Alleen wanneer ze geen enkel risico lopen op roddels, vernedering diskwalificatie of straf.
`Had ik maar naar mijn onderbuikgevoel geluisterd.´ Dan is het al te laat, en waren alle facetten van het risicomanagement niet voldoende…dan ligt het op straat, zoals onlangs nog bij ITA.
Generatie-disbalans:
to empower the new generation and to deal with de power of seniority
De meeste bestuurders zijn over het algemeen boven de veertig, soms jonger en ook vaak veel ouder. Er komt een nieuwe generatie aan die de wereld veel te bieden heeft. En moet kunnen rekenen op een veilige omgeving, zowel psychisch als sociaal. De aanstormende bestuurders zijn bereid om in alle openheid na te denken over hun eigen toegevoegde waarde voor de organisatie. Ze zijn in die zin dienstbaar. Hun openheid brengt dingen in beweging, al gaat het niet altijd zo snel als jongeren hopen. Omdat niet alles maakbaar is en de processen vaak traag gaan, kan dit schuren met de opvatting van de oude garde.
Grensoverschrijdend gedrag, pesten en wegkijken is voor een raad van toezicht of bestuur vaak nog ongrijpbare materie. Voor een satirische kijk op dit gedrag raad ik de serie Cast aan, en de stukken in de krant, zoals in NRC 2024, over ITA laten zien dat er vaak iemand het veld moet ruimen, terwijl de bestuurders en toezichthouders vaak aanblijven. Het is vaak complex. Als bestuurder heb je veel kwaliteiten nodig, die van de rechte rug, maar ook openheid, uithoudingsvermogen en vasthoudendheid. En daarbij past ook, alert zijn op de interne cultuur van de organisatie. ´Had de raad van toezicht of het bestuur niet meer vragen kunnen stellen?´ Maar je kunt er zeker iets aan doen, door in te grijpen en mee te werken aan een heldere interne cultuur.
Hoe stel je vast dat er angst in de organisatie zit?
In een transparante en veilige sfeer wordt er meer gepresteerd en is er meer innovatiekracht. In de cultuursector, in de sport en het onderwijs, maar ook in de zorg en bij grote organisaties zijn verbaal geweld, pesten, negeren en intimidatie helaas vaak aan de orde van de dag.
Hoe herken je angst in de organisatie? Wat doe er aan je als bestuurder of toezichthouder? Er is op de werkvloer maar ook in de boardroom een visie op veiligheid nodig. Contact met het personeel en je aanwezigheid bij een evenement of een werkdag kan de observatie al voeden. Het is belangrijk dat leiders, toezichthouders en bestuurders een visie op veiligheid vormen, maar ook het onderwerp agenderen bij de risico inventarisatie: zicht op extra wisselingen, ontslagen, extra kosten, meer uitval. De sessie Veilig Leidinggeven geeft praktische handvatten om je niet machteloos te voelen. Zo kun je dit onderwerp proactief agenderen.
Aanpak voor een veiliger werkomgeving
Belangrijk is ook dat medewerkers weten waar ze terecht kunnen voor steun of vragen. Bij een extern vertrouwenspersoon of bij een anoniem preventie gesprek met de bedrijfsarts. En daarnaast kan er een melding gedaan worden wat ook belangrijk is voor de landelijke cijfers over hoe vaak onveiligheid, grensoverschrijdend gedrag of elkaar afbekken voorkomt. Hoe opener je er over bent, des te prettiger de werksfeer. Hierbij een paar tips die gedeeld kunnen worden.
Het steun- en adviespunt grensoverschrijdend gedrag voor de culturele, creatieve en mediasector is Mores.online. Voor alle vormen van discriminatie kun je terecht bij de landelijke punten discriminatiezaken en meldpunt antisemitisme. Wil je je verder verdiepen in het herkennen en voorkomen van grensoverschrijdend gedrag, dan raden we deze twee artikelen aan :
Een goede inleiding is de video van Joriene Beks. Yvonne Twisk van House of Culture is een samenspelende facilitator bij haar bedrijf Securing Candor. Joriene is één van de wegbereiders van psychologische veiligheid op de werkvloer: Clip van Joriene Beks.
Voorkomen is beter dan genezen
‘Het komt voor dat organisaties een cursus sociale veiligheid volgen, en dat er toch weinig lerend vermogen zit in een managementteam. Ze hebben geen weet en geen baat bij het herkennen van hun eigen angst patroon. Voor hen is ´veiligheid´ gesneden koek, want ze hebben de macht en kunnen zich niet altijd verplaatsen in de lagen onder hen. Dit werkt als een systeem van gewoonten, en omdat men het altijd zo gewend is er weinig zicht op en wil men het ook graag in stand houden, terwijl er anderen onder lijden. Die melden zich vaker ziek, of veranderen sneller van baan in de meest positieve gevallen. Zo is de druk en angst die dit veroorzaakt in de organisatie meestal niet zichtbaar: als toezichthouder is het dan lastig om te bevragen.’
Dit soort uitspraken herken je wellicht. Daarom is het belangrijk dat leidinggevenden, toezichthouders en bestuurders de vinger aan de pols proberen te houden en toetsen hoe het bijvoorbeeld zit met de oorzaak van het verloop van personeel.
7 redenen voor een sessie: Veilig Leidinggeven
Speciaal voor bestuur, Toezicht en invloedrijke management teams ontwikkelde House of Culture een compacte sessie Veilig on Board met VIVOP.
Deze workshop raden we iedereen aan wanneer je:
- Meer invloed wilt krijgen op je verantwoordelijke rol
- De gevolgen nog niet hebt gesignaleerd in je risico-inventarisatie
- De juiste aandacht wilt geven en ventileren, wanneer zich iets op het werk heeft gemanifesteerd
- De vier stadia van psychologische veiligheid wilt leren hanteren
- Je voorbeeld functie kracht wilt bij zetten voor een open werksfeer
- Veerkrachtig kan optreden en grenzen kunt stellen
- Veiliger wilt verbinden met de mensen om je heen
De formule is de som van vier keer een R met een vleugje positiviteit.
Werken aan veiligheid blijft een proces. Deze methode geeft een boost om zelf en met anderen om bewust prettig en veilig met elkaar om te gaan, ook wanneer het schuurt.
Veilig leidinggeven “Een super inspirerende training voor de rest van je leven!” – Sanne (Zwolle)
Deze methode vergroot de organisatie-sensitiviteit. Het blijft een proces, maar met deze handvatten werk je zelf, en met elkaar, aan een positieve insteek voor een duurzaam veilige en motiverende werkomgeving.
Informeer naar de mogelijkheden voor deze workshop en vraag naar Yvonne Twisk
fotocredit: omslag foto door auteur, van poster jck.nl, foto van Maria Austria.