Governance en de code: zoeken naar balans
We gaan er zo vaak van uit dat iedereen weet wat governance betekent, maar de meeste van mijn vrienden vragen toch nog wat het inhoudt. Governance is, zoals we het nu gebruiken, de gedragscode voor de manier van besturen en het toezicht op organisaties. De code is een levend document zowel in het bedrijfsleven, overheden, onderwijs en cultuur.
De code heeft zoals men in het onderwijs zegt, een ‘ontwikkelkarakter’. Want goed bestuur komt natuurlijk niet tot stand door vaststellen van een code, maar doordat besturen invulling geven aan de principes van die code. Zo kunnen zij zich als bestuur verder professionaliseren.
Governance heeft een lange geschiedenis Etymologisch komt het woord af van het oud Griekse werkwoord κuβερνaω, het sturen van een schip of een kar. De filosoof Plato gebruikte het werkwoord voor het eerst figuurlijk om mannen aan te sturen (nu zouden we er mensen van maken). Het zelfde werkwoord levert ook het eerste deel van cybernetics. In het Engels is governance gerelateerd aan ‘government‘ en to ‘govern‘. Cybernetics gaat over de feedback en de besturing van systemen. Als we die link doorzetten naar government en governance, kun je zeggen dat governance sturing geeft aan hoe het kabinet regeert op basis van feedback: governance addresses how government governs based on feedback. Het woord gubernator, dat oorspronkelijk “stuurman” betekende, werd pas na het Romeinse Rijk gebruikt voor provinciale bestuurders. Hiervan is, via het Frans, het Nederlandse gouverneur afgeleid.
Er waren eerst meer dan 8 principes
De Governance Code Cultuur is gebaseerd op acht principes. Hoe is deze code tot stand gekomen? Bij het samenstellen hebben de opstellers zich kennelijk geïnspireerd gevoeld door ‘De Nederlandse Corporate Governance Code 2016’, die voor beursgenoteerde vennootschappen geldt met de voorgangers de ‘Code Frijns’ en de ‘Code Tabaksblat’. Daar worden ook principes benoemd en daarna uitgewerkt in bepalingen, die gedragsregels bevatten voor de concrete toepassing van het principe. De voorloper van de huidige code stamde uit 2014 en had 9 principes. We hanteren in de cultuursector de Governance Code Cultuur uit 2019 met 8 principes. Samen ‘met het veld’ wordt er steeds verder gewerkt aan een meer responsieve bestuurscultuur.
De code: Wondermiddel, doekje voor het bloeden of een geschikt instrument?
Goed bestuur in non-profitorganisaties en stichtingen heeft niet alleen te maken met het naleven van consistent management, samenhangend beleid, processen en regels, maar vooral met een open cultuur van transparantie, aanspreekbaarheid en verantwoording. Governance geeft vorm aan een voortdurend in proces. De bestuurder bepaalt de koers. De toezichthouders toetsen de sturing en zijn werkgever en adviseur van de bestuurder.
De Governance Code Cultuur zet aan ‘tot reflectie op en het gesprek over het functioneren van bestuurders en toezichthouders en hun onderlinge verhouding’. En dat zien we vaak terug in de krant als het niet zo lekker loopt, of wanneer er veel druk staat op de financieën en interne cultuur.
Balanceren op de toppen van verantwoordelijkheid
Het is van belang dat bestuurders hun eindverantwoordelijkheid voor kwaliteit, resultaat en veiligheid ook echt waarmaken. Dit proces hoort bij de veranderende opstelling van de overheid in de wijze waarop de overheid financiert en toezicht uitoefent. De verantwoording van stichtingen en organisaties verwacht grote verantwoordelijkheid van hun bestuur en toezicht.
De foto van dit artikel met de dobberende trapwipwap en de balancerende dansers is de metafoor die we bij House of Culture gebruiken voor Good Governance. Het gaat altijd om het zoeken van de juiste balans. Probeer je de trap op te lopen, dan kantelt hij, en moet je elkaar vast houden om uit evenwicht te raken: het blijft samenwerken en balanceren.
De Code = een instrument
Cultuur+Ondernemen heeft als houder van de code samen met de cultuur en creatieve sector nieuwe opvattingen en verwachtingen rond goed bestuur en toezicht en professioneel handelen in gang gezet zoals ook de onderwijs- en zorg sector dat hebben gedaan. Het ingang zetten van de Governance Code Cultuur heeft bijgedragen aan een geschikt bestuurlijk instrument voor stichtingen. In de wet staan de regels voor goed bestuur. Je moet bijvoorbeeld de jaarstukken op tijd af hebben en zorgen dat de boekhouding klopt. Als bestuurder moet je altijd in het belang handelen van de rechtspersoon of de organisatie die daarbij hoort. Op basis van onbehoorlijke taakvervulling kun je als bestuurder aansprakelijk worden gesteld, en loop je mogelijk persoonlijk risico.
Daarom voert het bestuur gezamenlijk zo goed mogelijk zijn taak uit. Dit heet behoorlijk bestuur. Het was, het is en het blijft namelijk de hoogste tijd voor een professionaliseringsslag en niet alleen in de cultuur sector.
Bel of mail ons voor een vrijblijvend gesprek, training of presentatie van een van onze experts. Wij van House of Culture werken graag mee aan de professionalisering van organisaties in Sport & Kunst, Cultuur, Erfgoed, Media en Onderwijs.
Beeld Weight of Water - foto credits: kunstwerk trapwipwap Triomf, beeldend kunstenaar Rob van Dam voor Bosch Parade. Dans: Weight of Water